Samostrzel

Kiedy w 1698 roku Piotr Bniński kupił Samostrzel dla swego rodu, stały tu już dwór i zamek. Nowy właściciel podjął jednak decyzję o budowie nowego pałacu, który stał się jednym z nielicznych w Wielkopolsce wzniesionych w tych niesprzyjających wojennych czasach końca XVII wieku. Po stu dwudziestu latach przestał już spełniać wymagania kolejnych właścicieli i w 1825 roku został radykalnie przebudowany przez Karola Fryderyka Schinkla, autora wielu dzieł na terenie Wielkopolski, między innymi pałaców w Kwilczu, Kórniku i Antoninie. Ponownej przebudowy około 1880 roku podjął się zapewne architekt Franciszek Schwechten. Ostatnia natomiast miała miejsce w czasie drugiej wojny światowej, w latach 1940-1943. Mimo to obecny plan zawiera istotne elementy XVII-wiecznego układu, a bryła zachowała formy klasycystyczne nadane budowli w 1825 roku. Pałac piętrowy, z nieznacznymi ryzalitami w części frontowej zwieńczonymi trójkątnymi frontonami, z których środkowy, wydatniejszy, poprzedzony czterokolumnowym portykiem dźwigającym balkon. Od tyłu trzy bardzo wydatne ryzality, z których skrajne zajęły miejsce dawnych alkierzy. Korpus główny nakryty dachem czterospadowym, ryzality tylne trójspadowymi, frontowe dwuspadowymi.

Samostrzel występuje w dokumentach co najmniej od 1288 roku, kiedy został wymieniony przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba. Od 1698 roku stanowił własność Bnińskich, wśród nich: Konstantego, ostatniego kasztelana chełmińskiego zmarłego w 1810 roku, jego syna Józefa (1787-1846), który w 1816 roku otrzymał od króla pruskiego dziedziczny tytuł hrabiowski, a następnie wnuka Ignacego, zasłużonego patrioty, powstańca, członka pruskiej Izby Panów, obrońcy praw polskich w parlamencie pruskim, który tu się urodził w 1820 roku i tu zmarł 73 lata później. Rafał Bniński z Samostrzela (ur. 1918) został zamordowany przez Niemców w 1943 roku.